ختنه، فریضه مذهبی یا نقض حقوق کودکان؟
مرد مسلمان باید ختنه‌شده باشد. مرد مسلمان نامختون -چنانچه در ادبیات مذهبی گفته می‌شود- از بسیاری از امور مذهبی و شخصی باز می‌ماند. مسلمانان و یهودیان فواید بهداشتی زیادی برای ختنه برمی‌شمارند. فوایدی که البته برخی از آنها را دانش پزشکی هم تأیید کرده، اما دانش پزشکی از مضرات ختنه هم بسیار گفته است. در سوی دیگر این موضوع به ظاهر ساده اما پیچیده فعالان حقوق کودکان ایستاده‌اند که ختنه را کودک‌آزاری و نقض حقوق کودک می‌دانند.
دکتر اکبر کرمی، پزشک و استاد کالج نوا در ویرجینیا که اخیراً کتاب سکس و دموکراسی را هم منتشر کرده، و همین طور مجتبی امینی پژوهشگر علوم اسلامی، این هفته در تابو مهمان ما هستند تا درباره همین موضوع صحبت کنیم.
بحث این هفته را با آقای امینی آغاز می‌کنیم. آقایامینی مرد مسلمان باید به طور سنتی و ذهبی ختنه شدهباشد. اگر چه که در قرآن ظاهراً اشاره مستقیمی به ختنهنشده است اما از آنجا که سنتی است برآمده از مذهب، می‌خواهم از شما خواهش کنم در آغاز برنامه اساساً وجهمذهبی این سنت را توضیح بدهید و این که در اسلام چهرویکردی به ختنه وجود دارد؟ چه در قرآن و متن کتابمقدس و چه در احادیث و روایات؟
مجتبی امینی: سنی و شیعه با استناد به آیه ۱۲۳ سوره نحل که می‌گوید «أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا» یعنی از ابراهیم که ایمان خالصی داشت تبعیت کن، این را ملاک قرار داده‌اند و به این قضیه اشاره می‌کنند که یکی از این مسائل همین رعایت این سنت است. در بین اهل سنت و شیعه یک جریاناتی وجود دارد که مثلاً شیعیان اعتقاد دارند بنابر روایاتی که از پیامبر و ائمه به دست‌شان رسیده، در روز هفتم پس از تولد [ختنه] باید انجام شود. در بین سنی‌ها هم مثلا شافعی‌ها و حنبلی‌ها ختنه را واجب می‌دانند اما حنفی‌ها و مالک‌ها مستحب می‌دانند و شهادت کسی را که ختنه نشده را نیز معتبر می‌دانند.
در بین شیعیان اما حتی در مورد صحت طواف نسا که در اعمال حج به جا می‌آورند، ختنه شدن را شرط می‌دانند یا در مواردی که بخواهد امام جماعت شود حتماً باید این کار شده باشد. یا در مواردی هست که برای نماز میت که می‌خواهند بخواهند اگر شخص ختنه نشده باشد جایز نیست.
روایتی داریم از پیامبر اسلام که می‌فرماید «الختان من فطرت النبویه». یا امام صادق که می‌فرماید ختنه کردن از سنت پیامبران است یا مثلاً در روایتی در اصول کافی در جلد اول درباره امام هشتم داریم که می‌فرماید این فرزند ختنه شده به دنیا آمده و ضمناً از صفات ده‌گانه‌ای که برای ائمه شیعه نقل می‌کنند، یکی از آن صفات این است که آنها مختون به دنیا می‌آیند. یا امام علی که می‌فرمایند که روز هفتم اولاد خود را ختنه کنید که برای پاکیزه‌تر بودن و رشد و نمو آنها عمل شایسته‌ای است. از این گونه روایات هست.
آقای دکتر کرمی شما به عنوان پزشک در برنامه ما حضوردارید. اگر بخواهیم از جهان پزشکی به ختنه نگاه کنیمخیلی بحث مناقشه‌برانگیزی است و تحقیقات مختلفیمنتشر شده که آثار مثبت و منفی را درباره ختنه اعلامکرده‌اند. شما اگر بخواهید به اختصار به این نگاه کنیدکه جهان علم و پزشکی در برابر آنچه مذهب درباره ختنهمی‌گوید چه نگاهی دارد، به ما کمک می‌کند که بحث راادامه بدهیم.
اکبر کرمی: خدمتتان عرض کنم. اولاً که ختنه به لحاظ تاریخی پیشامذهبی است. یعنی پیش از آنکه مذاهب سامی و ابراهیمی ختنه را بپذیرند، ختنه در مصر و در دوره فراعنه رواج داشته و برآمد نوعی قربانی کردن به شیوه سبک‌تری بوده و حتی گاه گفته می‌شود که نوعی مجازات بوده. این رواج پیدا کرده و بعد به ادیان کشیده شده و امروزه به عنوان امر فرهنگی و دینی تقریباً در یک سوم مردان جهان دیده می‌شود.
به لحاظ پزشکی من فکر می‌کنم مناسب است که به دو دوره ختنه را تقسیم کنیم. یک در دوره مدرن که در این دوره عوارض و پیامدهای ناخواسته ختنه به دلیل اینکه امکانات و دانش مناسبی داریم خیلی اندک است. اما اگر برگردیم به دوره باستان و دوره‌ای که سنت ختنه شروع شد تا این دوره که به ما رسیده نگاه کنیم؛ خب در آن دوره هم دانش ناقصی وجود داشت و هم امکانات عملی برای انجام ختنه کمتر بود و در نتیجه عوارض ناخواسته و پیامدهای منفی بسیاری را به کودکان پسر و حتی کودکان دختر تحمیل می‌کرد. در نتیجه آنچه گذشته است، جنبه کاملاً منفی دارد و می‌شود آرزو کرد یا این طور خوانش کرد که ای کاش چنین سنتی رایج نمی‌شد.
آقای امینی به هر حال گروهی هستند که ختنه را اصلاًنوعی قطع عضو می‌دانند، حالا چه در مردان و چه در زنانکه اساساً اسم آن ناقص‌سازی جنسی است.
امینی: اگر اجازه بدهید پیرو فرمایش ایشان، یک مطالبی را عرض کنم. خب الان طبق گزارش‌های که وجود دارد، فوایدی که در مورد ختنه کردن مردان وجود دارد بسیار زیاد است. یکی از مهم‌ترین فواید عمل ختنه پیشگیری از ابتلای نوزادان و شیرخواران از عفونت‌های کلیوی و عوارضی است که بعداً ممکن است پیش بیاید. در بررسی‌هایی مشخص شده که ۷۵ درصد اطفال پسر سه ماه که دچار عفونت‌های ادراری می‌شوند پسر هستند و ۹۵ درصد آنها پسرهایی هستند که ختنه نشده‌اند.
اگر بخواهیم همین طور فواید این قضیه را بگوییم خیلی ادامه دارد. حتی در مورد کسانی که مبتلا به سرطان آلت تناسلی می‌شوند، در هند مبتلایان به سرطان آلت تناسلی ۱۰ برابر جاهای دیگر است و این مربوط به کسانی که این کار [ختنه] را نکرده‌اند.
اما آنچه که در دین و مذهب موجود است این است که از آنجایی که یکی از علائم اعتقاد به خداوند این بوده که این سنت پی‌گیری شود، همان طور که یهودیان اعتقاد دارند در عهد عتیق و جدید که این سنت از حضرت ابراهیم گرفته شده و خیلی هم متعصب هستند یا حتی مسیحیت که می‌‌آید به این موضوع بعد از یهودیت می‌پردازد، به جای آن غسل تعمید و بیان ایمان آوردن فرزند به خدا در دوران طفولیت را انجام می‌دهند. هر قومی با این مسئله یک طور برخورد کرده اما من اعتقاد دارم برخورد ادیان و مذاهب بیشتر به سنت‌های رایج و معلوماتی می‌رسد که در زمان خودشان و از انبیای خودشان به آنها رسیده و اخذ شده.
آقای دکتر کرمی اتفاقاً دو نکته مهم اینجا مطرح شد. آقای امینی اشاره کردند به مسئله سرطان آلت تناسلی کهخب این هم البته جای مناقشه دارد. مسئله‌ای کهتحقیقات نشان می‌دهد این است که در کشورهای فقیرجهان میزان ابتلا به این سرطان بالاتر است. شاید شمابخواهید این نکات را کمی واضح‌تر کنید.
کرمی: ببینید متأسفانه مذهبی‌ها وقتی سنتی را می‌پذیرند و به صورت تاریخی در باور و فرهنگ‌شان پذیرفته شده؛ تلاش می‌کنند که با برشمردن گزینشی یک سری فکت‌ها بگویند که چه انتخاب شکوهمند و برجسته‌ای بود. در مورد ختنه پسرها هم همین طور است.
تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد بین هتروسکچوال‌ها در مناطقی از آفریقا که اچ آی وی شایع است و همچنین بین هموسکچوال‌ها به صورت کلی اگر ختنه شوند احتمال ابتلا به اچ آی وی کمتر می‌شود. این درست است. حتی در مورد عفونت‌های ادراری کودکان هم یک جنبه‌هایی مطرح است ولی از آن طرف به‌شدت گفته می‌شود که این کار در شرایطی می‌تواند خطرناک هم باشد. یعنی می‌خواهم بگویم که ما جنبه مثبتی نمی‌توانیم برای ختنه تصور کنیم و به خاطر آن ختنه را تجویز کنیم.
به نظر من ختنه یک امر مذهبی و هویتی است و از همین نظر هم هست که به لحاظ هویتی یکی از هسته‌های سخت هویت اسلامی را تشکیل داده و مثل مراسم کفن و دفن خیلی مسئله مهمی در زندگی مسلمانان بوده. نقش هویتی که بازی کرده خیلی مسئله مهمی بوده و همچنان هم مهم است و تا زمانی که یک جامعه به چنان بالندگی نرسد که بتواند فراتر از بحث درست و غلط که حالا واقعاً این کار خوب است یا بد است، به بحث حق و حقوق بیاندیشد و برای کودکان قبل از آن که به سن بلوغ برسند و بتوانند خودشان تشخیص دهند که چه کاری خوب است و چه کاری به نفع‌شان است و چه کاری نیست، برای آنها بخواهند تصمیم بگیرند، این کار به نظر من قابل دفاع نیست.
آقای امینی حالا مستقل از اینکه ختنه -آقای کرمی ازعبارات درست و نادرست استفاده کردند- درست باشد یانادرست باشد، خوب باشد یا بد باشد، سن هم در مورد آنمطرح است. در این مورد شما می‌توانید نکته‌ای را اضافهکنید؟ آیا محدوده سنی خاصی را اسلام مشخص کرده؟
امینی: البته که هست. توصیه شده که هفت روز بعد از تولد این عمل انجام شود یا این که تا قبل از این که فرد به سن بلوغ برسد این کار را بکند یا حتی اگر بعد از سن بلوغ بود، خودش می‌تواند به صورت فردی این کار را انجام دهد. آن هم در چه جهتی؟ در جهت این که وقتی کسی می‌خواهد مثلاً حج به جا بیاورد برای صحت اعمال حج خود و برای طواف حتما باید این کار را کرده باشد.
Comments
Post a Comment